خطبه‌­های نماز جمعه آیت‌الله اعرافی

خطبه اول:

اعوذبالله من الشیطان الرجیم بسم‌الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین بارء الخلائق اجمعین والصلاه و السلام علی سیدنا ونبینا و حبیب قلوبنا و طبیب نفوسنا و شفیع ذنوبنا ابی القاسم محمد و علی آله الاطیبین سیما بقیه الله فی الارضین.

توصیه به تقوا:

 اعوذبالله من الشیطان الرجیم بسم‌الله الرحمن الرحیم ﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبيرٌ بِما تَعْمَلُونَ﴾‏^[1] عباد الله اوصیکم و نفسی بتقوی الله و ملازمه امره و مجانبه نهیه فتجهزوا عباد الله فقد نودی فیکم بالرحیل و تزودوا فان خیر الزاد التقوی. همه شما برادران و خواهران عزیز را به تقوا و پارسایی و دوری از گناهان و ذکر و شکر خداوند در همه احوال سفارش و دعوت می‌کنم. از خداوند بزرگ می‌خواهیم به همه ما توفیق کسب تقوا در همه احوال و شئون عنایت بفرماید.

اکرام فرزندان

در سال‌های قبل بحثی پیرامون ازدواج و تشکیل خانواده داشتیم و بحث مبسوطی هم در روابط همسران و اصول و ضوابط حاکم بر روابط همسران در خانواده. و سپس به مباحث مهمی که در تربیت فرزند و کودک و نوجوان دارای اهمیت است و اسلام عزیز بر آن تأکید فراوان کرده است پرداختیم. در این مبحث سوم به حدود هفت هشت درزمینهٔ سازی تربیت اشاره کردیم و گفتیم اسلام به زمینه‌سازی برای تربیت فرزندان از دوران انعقاد نطفه و بعد و قبل حمل بسیار توجه کرده است. این توجه جامع اسلام به زمینه‌سازی برای تربیت نسل آینده و فرزندان صالح و سالم از نکات درخشان در مکتب تربیتی اسلام بود. توجه به شیر دادن، به غذای حلال، به طهارت و پاکی و اصول تربیتی اسلام از نگاه اسلام بسیار مهم بود و به آن اشاره شد. پس‌ازآن به برخی از اصول و ضوابط در تربیت اسلامی نسبت به فرزندان پرداختیم که اولین آنها عبارت از مهرورزی و اظهار محبت و دوستی نسبت به کودکان و نوجوانان بود. دومین آنها عبارت از اکرام و احترام بود. عرض کردیم که احترام گذاردن به فرزندان و رعایت شخصیت آنها و نشکستن آنها یک اصل مهم هم ازلحاظ اخلاقی است و هم ابزاری برای کارآمدی تربیت و اثرگذاری در کودک و نوجوان است.

^[1] . سوره حشر، آیه 18.

اکرام در روابط اسلامی

قبل پرداختن به مبحث کودک و نوجوان، عرض کردیم یک اصل عام اسلامی در روابط اسلامی و ایمانی و میان برادران دینی وجود دارد و آن رعایت حرمت و کرامت و شخصیت دیگران است. این‌یک اصل مهم در روابط انسان با مسلمانان و مؤمنان دیگر است. اگر جایی لازم باشد که حرمتی زیر پا گذاشته شود قانون خاص و قواعد ویژه خود را دارد. اصل بر این است که انسان حرمت دیگران را رعایت کند شخصیت آنها را پاس بدارد و جایگاه و منزلت دیگران را مصون بدارد. این اصلی بسیار مهم در اخلاق اسلامی است. تا آنجا که تعبیری که در روایات وارد شده است این است که «الْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَةً مِنَ الْكَعْبَةِ».^[1] منزلت و حرمت یک انسان مؤمن از کعبه که قبله آمال و عبادات است بالاتر است. در روایت دیگری آمده بود که کسی که مؤمنی را گرامی بدارد گویا خدا را گرامی داشته است. آن‌قدر خدا منزلت مؤمن را بالا و والا دانسته است که این تعبیر در روایات آمده که قَالَ رسول‌الله ص: «مَنْ‏ أَكْرَمَ‏ مُؤْمِناً فَإِنَّمَا يُكْرِمُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ».^[2]

کسی که مؤمنی را گرامی بدارد گویا خدا را بزرگ داشته است. این تعظیم و توقیر و تکریم نسبت به دیگران یک قانون انسانی است. یک اصل مهم الهی و اخلاقی است و اسلام به‌ویژه آن را در روابط مؤمنان و میان جامعه ‌ایمانی و اسلامی مورد تأکید غلیظ قرار داده است. این اصل باید رشته روابط انسان‌ها را تنظیم کند. جایگاه و منزلت دیگران را پیش مسلمان بالا ببرد. این‌یک قانون کلی است و ده‌ها روایت و خبر مبنی بر ضرورت رعایت حرمت و کرامت دیگران وارد شده است. در نقطه مقابل آن باز ده‌ها روایت در مذمت و اهانت به دیگران آمده است. تحقیر و توهین و خوار کردن دیگران مورد مذمت بسیار شدید در روایات قرار گرفته است. پس هم در طرف ایجابی مسئله قانون بسیار مهم داریم که رعایت حرمت دیگران را بنما و هم قانونی در جهت سلبی آن داریم که به‌شدت به اهانت و تحقیر دیگران پرداخته و نکوهش شده است. شاید چهل پنجاه روایت در طرف ایجابی و سلبی این قانون اخلاقی در مجامع روایی شاهد باشیم. تا اینجا قبلاً گفته بودیم.

موارد تأکید شده اکرام

امروز قبل پرداختن به مبحث خانواده عرض می‌کنیم این قانون کلی اخلاقی در اسلام بیش از پانزده مورد تأکید بیشتر شده است. همه ما در ارتباط با یکدیگر باید شأن اسلام و ایمانی دیگران را رعایت کنیم. حرمت آنها را پاس بداریم و بی‌جهت دیگری را خوار و ذلیل نکنیم. هیچ بهانه‌ای به ما اجازه تحقیر و اهانت به دیگران نمی‌دهد مگر در موارد خاص طبق قوانین شرعی.

اما این قانون درجاهایی مورد تأکید قرار گرفته است. بدون پرداختن به ادله موارد را فهرست‌وار عرض می‌کنم. مواردی که در آنجا به اکرام و احترام به دیگری تأکید بیشتر کرده است.

• عالم: در منطق اسلام عالم و به‌خصوص عالمان دین از منطق و جایگاهی عظیم برخوردارند. عالمی که دارای شرایط تقوای دینی باشد مورد تأکید قرار گرفته که احترام ویژه بگذارید . و در اسلام نسبت به عالم تأکیدات فراوانی وجود دارد و در رساله حقوق امام سجاد آمده است: «حَقُّ سَائِسِكَ بِالْعِلْمِ‏ التَّعْظِيمُ‏ لَهُ‏ وَ التَّوْقِيرُ لِمَجْلِسِهِ»^[3]
• افراد بزرگ‌تر: جامعه اسلامی جامعه‌ای است که نسل جوان نسبت به سالمندان احترام می‌گذارد. کسی که سابقه‌ای در دین دارد و عمر بیشتری در اسلام بوده است تأکید شده به آن احترام بیشتری داشته باشید. سالمندان و کهن‌سالان همین‌طور افراد دارای سابقه در دین و ارزش‌های الهی مورد تأکید قرارگرفته‌اند که احترام آنها را پاس بدارید.
• امام عادل: در روایات ما تأکید شده است که باید حرمت او حفظ شود. الامام العادل حق ویژه‌ای در احترام و تکریم دارد. در روزگار ما مراجع بزرگ رهبری معظم انقلاب از این منزلت و جایگاه برخوردارند.
• فقرا: شاید ابتدا قابل‌تصور نباشد که چه اندازه روایات داریم که احترام فقیر را نگه‌دار. فقرا تنها به کمک ما نیاز ندارند. بیش از آن به حفظ کرامت و شخصیت نیازمندند. شاید بیش از ده روایت داریم که من اکرم فقیرا مسلما. فقرا و نیازمندان را احترام بگذارید. به شخصیت آنها توجه کنید. گرچه مأموریم که نیاز آنها را رفع کنیم اما فقط مأمور به این نیستیم. جامعه اسلامی جامعه‌ای است که در آن اصل تعاون و تکافل حاکم است و همه آنها که می‌توانند برای رفع فقر و نیاز اقدام می‌کنند و عذری از هیچ‌کس مقبول نیست. جامعه اسلامی جامعه‌ای است که همه در برابر رفع فقر و نیاز نیازمندان مسئول‌اند. اگر در شهری گرسنه و نیازمندی باشد همه آنها که می‌توانستد اقدامی بکنند و نکرده‌اند در پیشگاه خدا مسئول‌اند. جامعه در برابر نیازمندان محتاجان و مسکینان مسئول است. این مسئولیت فقط رفع فقر نیست. مهم‌تر از آن احترام به شخصیت و جایگاه آنهاست.

این چهار گروه بود که به احترام آنها توجه شده است. به بقیه در خطبه‌های بعد توجه خواهیم کرد.

خدایا تو را سوگند می‌دهیم به همه ما توفیق عمل به وظائف زندگی و در همه احوال و شرایط اجتماعی عنایت و کرامت بفرما. اعوذبالله من الشیطان الرجیم بسم‌الله الرحمن الرحیم ﴿إِنَّا أَعْطَيْناکَ الْکَوْثَرَ﴾ ﴿فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ﴾ ﴿إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ﴾^[4] صدق الله العلی العظیم.

^[1] . الخصال،  ج‏1، ص27.

^[2] . مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏12، ص 419.

^[3] . الخصال،  ج‏2، ص564.

^[4]. سوره کوثر.

خطبه دوم:

اعوذبالله من الشیطان الرجیم بسم‌الله الرحمن الرحیم. نحمده علی ما کان و نستعینه من امرنا علی ما یکون و نومن به و نتوکل علیه و نستغفره و نستهدیه و نعوذ به من شرور انفسنا و سیئات اعمالنا و نصلی و نسلم علی سیدنا و نبینا ابی القاسم المصطفی محمد و وعلی علی امیرالمؤمنین و علی صدیقة طاهره فاطمة الزهرا و علي الحسن الحسين سيدى شباب اهل الجنة وعلي علی ابن الحسین زین العابدین و علی محمد ابن علی و جعفر ابن محمد و موسی ابن جعفر و علی ابن موسی و محمد ابن علی و علی ابن محمد و الحسن ابن علی و الخلف القائم المنتظر ساسه العباد و ارکان العباد و ابواب الایمان و امناء الرحمن و سلاله النبیین و صفوه المرسله و عتره خیره رب العالمین صلوات الله علیهم اجمعین.

توصیه به تقوا:

اعوذبالله من الشیطان الرجیم بسم‌الله الرحمن الرحیم ﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ﴾‏^[1] عباد الله اوصیکم و نفسی بتقوی الله. بار دیگر همه شما و خودم را به تقوای خداوند فرامی‌خوانم. امیر مؤمنان در خطبه شانزدهم فرمودند: «أَلَا وَ إِنَّ التَّقْوَى مَطَايَا ذُلُلٌ‏ حُمِلَ عَلَيْهَا أَهْلُهَا-وَ أُعْطُوا أَزِمَّتَهَا فَأَوْرَدَتْهُمُ الْجَنَّة»^[2]

در روایات تعبیرات زیبایی وارد شده است. در اینجا ابتدا امیر مؤمنان آلودگی روحی را مرکب‌های سرکشی می‌داند که انسان را به هلاکت می‌افکند و در نقطه مقابل می‌فرماید تقوا مرکبی رام و آرام است که انسان را به سر مقصد سعادت و سرمنزل سعادت می‌رساند. روح تقوا ملکه پارسایی و خویشتن‌داری اگر بود همه‌جا در نقطه‌های عطف و لحظه‌های آزمون ما را صیانت می‌کند. جلو لغزش‌ها و انحراف‌ها را می‌گیرد. تلاش کنیم با توجه به خدا و در نظر گرفتن معاد و قیامت جانمان را جان تقوایی کنیم. روحمان را روح خداترس بارآوریم. این توجه به خدا و ترس از عذاب الهی یک مرکب رامی است که انسان را از همه معابر عبور می‌دهد و به سرمنزل مقصود می‌رساند. خدایا به ما توفیق کسب تقوا تقویت و تعمیق تقوا در همه شئونمان عنایت و کرامت بفرما.

مناسبت‌ها

1. شهید مدرس

موضوع اول شهادت شهید مدرس است. آن انسان بزرگ که در سخت‌ترین شرایط کشور ما در برابر رضاخان و استعمار و استبداد ایستاد را گرامی می‌داریم. مرحوم امام رضوان‌الله تعالی علیه برای آیت‌الله شهید مدرس احترام خاصی قائل بودند. چراکه آن عالم زمان‌شناس شجاع غیور بود و دل و جرئت مقاومت در برابر فساد داشت و بی‌باکانه در برابر نقشه‌های شومی که آن زمان انگلیسی‌ها آوردند و تمام کشورهای اسلامی را به بلا کشاندند ایستاد. در مواردی در برابر تمام کفر و توطئه‌های پیچیده شهید مدرس یک‌تنه بود اما نمی‌ترسید اشتباه نمی‌کرد خطا نمی‌کرد. بصیرت بالا و شجاعت بی‌نظیر او بسیاری از نقشه‌ها را نقش بر آب کرد. عاقبت هم در غربت و تنهایی برای دفاع از اسلام و این ملت جان داد اما تسلیم زورگویان نشد. شهید مدرس چنین شخصیت بزرگی بودند. رحمت و رضوان الهی بر روان پاک او.

 به مناسب روز شهادت ایشان روز مجلس نامیده شده است. مجلس شورای اسلامی آنگاه عصاره فضائل ملت خواهد بود که رهرو راه شهید مدرس باشد. مجلس شورای اسلامی دو وظیفه بسیار مهم دارد که باید با پاکی و طهارت و علم و دانش و تقوا به آن بپردازد. یکی قانون‌گذاری بر اساس اسلام و برای حل مشکلات مردم و دیگری نظارت بر اجرا. از مجلس شورای اسلامی انتظار می‌رود با بهره‌گیری از نخبگان حوزه و دانشگاه و از همه افکار پاک و نورانی در حوزه قانون تلاشی مضاعف به عمل بیاورد. بخشی از گره‌ها با قوانین درست گشوده می‌شود. این در دست مجلس است. ما تشکر می‌کنیم از مجلس محترم به خاطر ورود آن به قوانین مهم ازجمله قانون جمعیت که نهایی و ابلاغ شد. اما کافی نیست. مجلس انقلابی باید مجلسی باشد مردم‌گرا مشکل شناس مشورت گیر و عالم و اندیشمند تا قوانین را بر پایه‌های اسلام و برای گره‌گشایی کار مردم استوار کند. از سوی دیگر نظارت مجلس امر بسیار مهمی است. نظارت مجلس بر کارها بسیار مهم است. امروز روزی است که مردم با مشکلات فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. انتظاری که می‌رود این است که مجلس در کنار دولت انقلابی تلاش کند هم خوب قانون بگذارد هم خوب نظارت کند و همه دستگاه‌ها در برابر رنجی که مردم و گروه‌ها متحمل می‌شوند مسئول‌اند. ما می‌بینیم امروز چه رنجی متوجه مردم ماست. این مردم مقاوم و شجاع و پای‌کار و شایسته خدمت و فداکاری‌اند. امیدواریم مجلس و همه قوا بتوانند به رسالت خودشان در این زمینه عمل کنند.

^[1] . سوره آل‏عمران، 102.

^[2] . نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص 58.

2. هفته بسیج

موضوع دوم هفته بسیج است. هفته بسیج را گرامی می‌داریم. یاد و خاطره شهدای بسیجی و امام شهدا را گرامی می‌داریم و مقدم بسیجیان عزیز قم را به پایگاه نماز جمعه و این پایگاه علم و دانش و جهاد گرامی می‌داریم و به روان شهیدان بسیج و همه شهدا درود می‌فرستیم با صلواتی بر محمد و آل محمد.

بسیج مانند گذشته باید بماند زیرا مظهر اقتدار ایران بود. جوانان بسیجی ما بودند که کشور را از دستبرد اجانب نجات دادند. این روح و فرهنگ بسیجی بود که هر جا حضور پیدا کرد مشکل را باز کرد. در علم دانش تحقیقات حرکت‌های جهادی مردمی در دفاع مقدس و در هر سنگری که روح بسیج وارد شد مشکل کاهش پیدا کرد. گفتمان بسیج از مرزهای ایران عبور کرد. امروز محور مقاومت باروح بسیج نورافشانی می‌کند. این روح بسیجی و فرهنگ بسیجی را باید شما جوانان غیور و عزیزمان پاس بدارید. نهاد بسیج با افزایش دانش و بصیرت بسیجیان و فعال کردن آنان درصحنه‌های گوناگون می‌تواند خدمت‌های بزرگی ارائه دهد. فرماندهی لشگر محترم علی ابن ابی‌طالب علیه‌السلام گزارش‌هایی از حرکت بسیجیان عزیز ما در حوادث گوناگون ارائه دادند. باید واقعاً از این نیروی عزیز و ولایی و انقلابی تشکر کرد و امیدواریم همواره این مشعل فروزان‌تر باشد. و بسیج قم آگاه‌تر و پیشگام‌تر به جلو حرکت کند انشاء الله.

3. مسائل فرهنگی قم

موضوع سوم مسائل فرهنگی قم است. بار دیگر هم اینجا از آن سخن به میان آمد. جایگاه قم جایگاه کوچکی نیست. یک‌لحظه شما این عناوین را مرور کنید. شهری که ده‌ها روایت از معصومین در جایگاه و منزلت آن وارد شده است. شهری که در بیش از هزار سال پایگاه علم و دانش و جهاد و اجتهاد بوده است. شهری که مهم‌ترین پایگاه علم و دانش الهی در عالم است. از این شهر معارف دین به همه عالم منتقل و منعکس می‌شود. شهری که پایگاه علم و اندیشه و اخلاق و انقلاب است. شهری که باهمت بلند مردمان آن انقلاب و نهضت اسلامی در آن پایه‌ریزی و آغاز شد. شهری که در آن قبر دردانه عصمت و طهارت حضرت فاطمه معصومه قرار دارد. شهری که در آن بیش از چهارصد امامزاده قرار دارد. شهری که در آن قبور آن‌همه محدثان و عالمان و راویان قرار دارد. شهری که در همه ارزش‌های الهی پیشگام بوده است. شهری که امروز هزاران هزار عالم و اندیشمند دینی و مراجع بزرگ را در خود دارد. شهری که این بازار متدین اصناف متدین بسیج غیور و شجاع دارد. شهری که این‌همه نهادهای انقلابی و حوزوی و دینی در آن قرار دارد. این شهر با این عظمت شهری که بارها رهبری معظم ارادت خود را به آن اظهار کرده‌اند و نگرانی خود را نسبت به آسیب‌های آن ابراز کرده‌اند.

شهری با این جایگاه و عظمت چرا باید آسیب اجتماعی داشته باشد. چرا باید ولو کم مفاسد اخلاقی در آن باشد. چرا نباید چهره شهر در حد یک شهری اسلامی و قطبی دینی و علمی باشد؟ همه ما مسئولیم. اول بنده عرض می‌کنم. به‌عنوان حوزه ما قصور داریم کوتاهی داریم و مسئولیم. همه طلاب و فضلای ما و عزیزان جوان ما مسئول‌اند. بازاریان و اصناف ما مسئول‌اند. این نیاز به یک قیام لله دارد. دستگاه‌های مسئول باید برای کنترل آسیب‌ها و مفاسد اجتماعی و هرچه چهره ایمانی و زیبای معنوی این شهر را مخدوش می‌کند بگیرند و فقط آن کافی نیست. باید بازاری ما فروشنده و همه اصناف و طبقات و عالمان و طلاب ما و همه ما در این زمینه نقش کاملی ایفاء کنیم. قرارگاهی وجود دارد برنامه‌ریزی‌هایی انجام می‌شود اما این کافی نیست. دل متدینان آزرده است. قطعاً رسول‌الله و امام عصر به این وضع راضی نیستند و ما باید برای اصلاح آن قیام و اقدام کنیم. هرجایی هر اداره و تشکیلات و صنفی باید فکر کنند که چگونه امربه‌معروف و نهی از منکر احیاء شود. چگونه مشکلات اجتماعی کاهش پیدا کند؟ از مفاسد اخلاقی گرفته تا حاشیه‌نشینی فقر و مشکلات دیگر همه مهم است. اما چهره شهر هم باید چهره ایمانی و متناسب با آن تراث عظیم تاریخی قم باشد.

امیدواریم همه ما بتوانیم به وظایفمان عمل کنیم. برای استاندار محترم جدید که از سابقه ایثار و انقلابی برخوردارند و خدمات بسیاری دارند آرزوی توفیق دارند. همه ما مسئولان باید دست‌به‌دست هم دهیم تا قمی در طراز انقلاب اسلامی بسازیم و شهری که الهام‌بخش و الگو برای ایران و جهان باشد.

دعا

نسئلکم الله و ندعوک باسمک العظیم الاعظم الاعز الاجل الاکرم یا الله... یا ارحم الراحمین. اللهم اغفر للمومنین و المومنات و المسلمین و المسلمات الاحیاء منهم و الاموات اللهم انصر الاسلام و واهله و اخذل الکفر و اهله. خدایا بر نعمت بارانی که برای ما فرستادی تو را شاکریم اما همچنان سرزمین‌های ما خشک و نیازمند است. خدایا با لطف و مهر خودت باران رحمت و برکات مادی و معنوی‌ات را بر ما نازل بفرما. اموات و درگذشتگان ما شهدای عالی‌قدر ما شهدای بسیج غیور ما مراجع درگذشته ما و همه ذوی الحقوق ما و امام شهدا را با اولیاء خودت محشور بفرما. گناهان ما را ببخش. توبه و انابه ما را بپذیر. ما را به انجام وظایف اجتماعی و وظیفه امربه‌معروف و نهی از منکر موظف بدار. سلام و درود ما را به محضر پیشوایمان حضرت ولی‌عصر ابلاغ بفرما. بر فرج نورانی او تعجیل بفرما. خدمتگزاران به اسلام مراجع معظم رهبر گران‌قدر انقلاب اسلامی را مورد لطف و عنایت و مرحمت روزافزون خود قرار بده. اعوذبالله من الشیطان الرجیم بسم‌الله الرحمن الرحیم ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ﴾ ﴿اللَّهُ الصَّمَدُ ﴾ ﴿لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ ﴾ ﴿وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ ﴾^[1] والسلام علیکم ورحمه الله

^[1]. سوره توحید.